SoNaRR2020: Ymylon arfordirol

Mae gan Gymru 2,700 km o arfordir. Mae'r ecosystem ymylon arfordirol yn cynnwys morfeydd heli, twyni tywod, clogwyni môr, graean a morlynnoedd halwynog. Dim ond 1% o gynefinoedd lled-naturiol Cymru y mae'n eu cynrychioli.

Fel arfer wedi'u cyfyngu i barth cul, mae'r cynefinoedd hyn yn cwmpasu'r newid rhwng y tir a'r môr. Yn hanesyddol, mae colledion sylweddol wedi digwydd oherwydd hawlio tir, amaethyddiaeth gynyddol ddwys a datblygu.

Yn naturiol ddeinamig, gall ymylon arfordirol symud neu newid wrth iddynt brofi erydiad, croniant (twf/cynnydd), drifft y glannau, newidiadau tymhorol a stormydd.

Gall patrymau cryf o wahanol gymunedau planhigion ddatblygu oherwydd gwahaniaethau o ran cysylltiad â chwistrell halen, llanw ac olyniaeth. Mae'r parth arfordirol yn fioamrywiol iawn ac fe'i nodweddir gan rywogaethau arbenigol sydd wedi addasu i amgylchiadau morol.

Dethlir arfordir Cymru am ei golygfeydd eiconig ac mae'n boblogaidd ar gyfer hamdden a thwristiaeth. Mae hyn yn dod â manteision i'r economi a lles personol.

Mae cynefinoedd ymylon arfordirol yn chwarae rhan bwysig wrth gyfrannu at amddiffyniad rhag llifogydd dros lawer o arfordir Cymru naill ai drwy weithredu fel rhwystr i lifogydd neu glustog drwy amsugno nerth tonnau.

Yn draddodiadol, mae cyfran uchel o gynefinoedd arfordirol wedi'u rheoli ar gyfer amaethyddiaeth (pori'n bennaf), sy'n aml yn bwysig ar gyfer cynnal cynefin o ansawdd da.

Erbyn hyn, mae ymylon arfordirol yn y rheng flaen o ran newid yn yr hinsawdd, maent yn cael eu bygwth gan gynnydd yn lefel y môr ac erydiad.

Beth sydd ar gael nawr

Mae'r prif negeseuon, o'r pwysau a'r effeithiau i'r cyfleoedd ar gyfer gweithredu wedi'u crynhoi yn y gofrestr adnoddau naturiol briodol.

Beth sy'n dod ym mis Mawrth 2021

Bydd y bennod lawn ar gael ym mis Mawrth 2021.

Bydd y bennod yn tynnu sylw at y pwysau amrywiol sy'n effeithio ar statws, maint, cyflwr ac amrywiaeth yr ecosystem ymylon arfordirol. Amlinellir y cyfleoedd i wella gwydnwch ymylon arfordirol a sicrhau lles.

Bydd disgrifiad o'r dystiolaeth ychwanegol sydd ei hangen ar gyfer yr asesiad hefyd yn cael ei gyhoeddi.