Llifogydd yw un o'r peryglon naturiol mwyaf sy'n effeithio ar ddiogelwch a chynaliadwyedd cymunedau ledled Cymru.
Mae tystiolaeth yn awgrymu y bydd y newidiadau yn ein hinsawdd yn arwain at law trymach a mwy rheolaidd, tywydd mwy stormus ac y bydd lefelau'r môr yn codi. Mae'r ffactorau hyn yn debygol o gynyddu effaith ac amlder llifogydd ac mae angen i ni fod yn barod. Mae angen i ni sicrhau bod ein penderfyniadau, ein gweithrediadau a’n cyngor i’r Llywodraeth yn seiliedig ar wyddoniaeth a thystiolaeth gadarn, o ansawdd sicr.
Rhaglen Ymchwil a Datblygu Rheoli Perygl Llifogydd ac Erydiad Arfordirol
Er mwyn ein helpu i gwrdd â’n hanghenion gwyddoniaeth a thystiolaeth, rydym yn cydweithio â Llywodraeth Cymru, Asiantaeth yr Amgylchedd a Defra ar y Rhaglen Ymchwil a Datblygu Rheoli Perygl Llifogydd ac Erydiad Arfordirol.
Nod y rhaglen, sy'n cwmpasu Cymru a Lloegr, yw bodloni anghenion pob awdurdod llifogydd ac arfordir gweithredol drwy ddarparu tystiolaeth allweddol er mwyn:
- llywio'r gwaith o ddatblygu polisi a strategaeth
- deall ac asesu peryglon arfordirol a llifogydd
- rheoli asedau llifogydd ac erydiad arfordirol mewn ffordd gynaliadwy
- paratoi ar gyfer a rheoli llifogydd yn effeithiol Mae prosiectau cyfredol y rhaglen, sy’n ategu ein tystiolaeth rheoli perygl llifogydd cenedlaethol, yn cynnwys:
Prosiectau cyfredol
Mae prosiectau cyfredol y rhaglen, sy’n ategu ein tystiolaeth rheoli perygl llifogydd cenedlaethol, yn cynnwys:
- Dulliau ymarferol o drosglwyddo neu ddatgomisiynu asedau – Llunio arweiniad ymarferol ar gyfer y rheini sy’n gysylltiedig â’r gwaith o drosglwyddo neu ddatgomisiynu asedau
- Amcangyfrif llifogydd mewn dalgylchoedd bach – Mae angen deall amcangyfrifon llif a maint yn well ar gyfer dalgylchoedd ag arwynebedd sy’n llai na 25km2. Mae’r prosiect hwn yn ceisio gwella cynrychiolaeth dalgylchoedd bach yn y gronfa ddata ‘HiFlows-UK’ ac adolygu technegau’r ‘Flood Estimation Handbook’ (FEH)
- Perfformiad glaswellt a phridd wrth wrthsefyll erydiad – Gwella dealltwriaeth o berfformiad glaswellt a phridd o ran gwrthsefyll erydiad. Dyma’r cam cyntaf i ddiweddaru a gwella canllawiau cyfredol ar gyfer cynllunwyr a rheolwyr asedau
- Gallu pysgod a llysywod i deithio heibio i seilwaith rheoli perygl llifogydd – Nod y prosiect hwn yw datblygu canllawiau newydd ac offer ategol sy’n cyfuno’r gwaith ymchwil, y canllawiau a’r profiad ymarferol diweddaraf. Bydd yn helpu i gyflawni a chynnal mesurau hwyluso pysgod a llysywod. Mae’r canllawiau hyn yn berthnasol iawn i berchnogion a gweithredwyr gorsafoedd pwmpio
- Rhoi Pobl wrth Galon Rhybuddion Llifogydd sy’n Seiliedig ar Effeithiau – Cyflwyno tystiolaeth allweddol er mwyn datblygu rhybuddion llifogydd defnyddiol a llawn gwybodaeth sy’n cymell y rheini sydd mewn perygl i gymryd camau priodol
Prosiectau a gwblhawyd
Mae prosiectau a gwblhawyd yn ddiweddar, sy’n ategu ein tystiolaeth rheoli perygl llifogydd cenedlaethol, yn cynnwys:
- Gweithio gyda Phrosesau Naturiol – Mae’n cynnig gwybodaeth am y sylfaen dystiolaeth ar gyfer rheoli llifogydd yn naturiol. Cyflawnwyd hyn trwy gyfrwng tri o brosiectau cydgysylltiedig:
- Cyfeiriadur tystiolaeth sy’n crynhoi pa mor effeithiol yw gwahanol fesurau ar gyfer rheoli llifogydd yn naturiol
- Mapiau mynediad agored y gellir eu defnyddio i nodi’r mathau o fesurau a allai weithio yn y dalgylch a ble y gellir dod o hyd iddynt (ar gyfer mapiau’n ymdrin â Chymru
- Canllawiau ategol y gellir eu defnyddio ochr yn ochr â’r pethau hyn er mwyn helpu i greu achosion busnes
- Asesu effeithiau newid hinsawdd ar ddirywiad asedau Rheoli Perygl Llifogydd ac Erydu Arfordirol (FCERM) – Gwella ein dealltwriaeth o sut y mae newid hinsawdd yn effeithio ar ein hasedau amddiffyn rhag llifogydd a’n hasedau amddiffyn yr arfordir, a deall y difrod a all ddod i’w rhan
- Gwneud gwell defnydd o ddata lleol wrth amcangyfrif amlder llifogydd – Darparu tystiolaeth, dulliau a chanllawiau ymarferol ar gyfer asesu a lleihau ansicrwydd amcangyfrifon sy’n ymwneud â llifogydd
- Lwfans Ansicrwydd Gweddilliol – Canllaw ar gyfer helpu i asesu ac ymdrin ag ansicrwydd wrth gynllunio prosiectau rheoli perygl llifogydd/arfordir, ac wrth wneud penderfyniadau
- Cwndidau argaeau a chronfeydd dŵr: rhoi diogelwch yn gyntaf – Canllawiau cynhwysfawr ar archwilio, monitro, ymchwilio i ac atgyweirio twneli, cwlfertau a phibellau oddi mewn i argaeau a chronfeydd dŵr
Cyfleoedd ymchwil eraill
Rydym hefyd yn gweithio ochr yn ochr â Llywodraeth Cymru i chwilio am ragor o gyfleoedd i lenwi bylchau o ran gwybodaeth a thystiolaeth, er enghraifft trwy grantiau cynghorau ymchwil neu drwy weithio gyda phrifysgolion yn cysylltu gweithgareddau ymchwil gyda rhaglenni gwaith CNC.
Enghreifftiau diweddar yw prosiectau a ariennir gan Gyngor Ymchwil yr Amgylchedd Naturiol (NERC), lle’r ydym wedi gweithio gydag eraill i gefnogi'r prosiect a darparu astudiaethau achos:
- Dulliau Gwyrdd o ran peirianneg afonydd – cefnogi gweithredu seilwaith gwyrdd Cymorth newydd yn seiliedig ar dystiolaeth ar gyfer rheolwyr asedau, peirianwyr, penderfynwyr a defnyddwyr eraill i gefnogi’r dasg o ddewis a defnyddio dulliau peirianegol gwyrdd i ddiogelu afonydd
- Gwyrddio’r Llwyd: Fframwaith ar gyfer Seilwaith Gwyrdd Llwyd Integredig Cymorth i reolwyr, peirianwyr, timau cadwraeth a bioamrywiaeth, penderfynwyr a defnyddwyr eraill i nodi’n well y dewisiadau o ran seilwaith gwyrdd llwyd integredig
Bydd gweithredu allbynnau'r prosiectau hyn yn sicrhau bod CNC yn parhau i wneud penderfyniadau ar sail y wyddoniaeth a’r dystiolaeth orau sydd ar gael.
Os oes gennych unrhyw ymholiadau, cysylltwch â ni;
Y Ganolfan Gofal Cwsmeriaid
0300 065 3000 (Llun-Gwener, 9am-5pm)
Cyfeiriad e-bost
ymholiadau@cyfoethnaturiolcymru.gov.uk
Cyfeiriad post
Cyfoeth Naturiol Cymru
d/o Y Ganolfan Gofal Cwsmeriaid
Tŷ Cambria 29
Heol Casnewydd
Caerdydd
CF24 0TP