Helpu i atal lledaeniad
Wrth gyrraedd gydag esgidiau a theiars glân gallwn hybu arfer bioddiogelwch da sy’n helpu i leihau lledaeniad y clefyd.
Os ydych chi'n meddwl eich bod wedi gweld unrhyw un o blâu neu afiechydon hyn, rhowch wybod ar y wefan Tree Alert.
Phytophthora ramorum
Phytophthora ramorum, neu P. ramorum, yn ffwng sy'n heintio ac yn lladd coed llarwydd.
Mae hefyd yn heintio planhigion rhododendron a llus brodorol.
Symptomau
- Nodwyddau duon gyda blagur yn gwywo
- Blagur heintiedig yn colli eu nodwyddau
- Cancro yn gwaedu yn gynamserol yn chwysu resin ar y boncyff a changhennau uchaf
Achosion
- Mae P ramorum yn lledaenu'n hawdd mewn gwlybaniaeth megis cerhyntau aer llaith, niwl a chyrsiau dŵr
- Gall hefyd cael ei ledaenu gan anifeiliaid ac ar esgidiau, olwynion cerbydau, peiriannau ac offer
Rhagolygon a risg i Gymru
- Mae tua 9,000 hectar o goed larwydd yng Nghymru wedi cael eu heffeithio gan P. ramorum
- Rhagor o wybodaeth am P.ramorum
Clefyd (Chalara) Coed Ynn
Mae'n glefyd difrifol sy'n lladd coed Onnen ar draws gogledd Ewrop.
Symptomau
- Namau tywyll - yn aml yn hir, tenau a siâp diemwnt-- yn ymddangos ar y boncyff ar waelod blagur wedi marw
- Mae’r blagur yn crebachu a throi’n ddu
- Mae’r dail yn duo a marw ac yn gallu edrych ychydig fel difrod rhew
- Mae'r gwythiennau a choesyn y ddeilen, sydd yn welw yn troi’n frown
- coed ifanc gyda’r brig a blagur ochr wedi marw
- Mewn coed aeddfed, brigau a changhennau wrth y brig wedi gwywo, yn aml gyda thwf trwchus ymhellach i lawr y canghennau lle mae blagur newydd wedi cael ei gynhyrchu
- Ar ddiwedd yr haf a dechrau'r hydref (Gorffennaf i Hydref), gall ffrwyth gorff gwyn ei gweld ar goesyn deilen ddu
Achosion
- Mae Clefyd (Chalara) Coed Ynn yn cael ei achosi gan ffwng, fraxineus Hymenoscyphus
- Mae'r clefyd yn cael ei ledaenu gan ffrwythgyrff y ffwng sy’n cael ei gynhyrchu gan ddail sydd wedi disgyn
- Gall y rhain wasgaru yn naturiol trwy gyfrwng gwynt dros ddegau o gilomedrau
Rhagolygon a risg i Gymru
- Coed sydd tu allan i goedwigoedd, mewn parciau, gerddi, gwrychoedd, ar hyd ffyrdd ayyb, sydd mewn perygl fwyaf
- Mae’r clefyd wedi cael ei ddarganfod ar goed ynn newydd eu plannu yn ogystal â, coed ynn hŷn yng Nghymru
- Gall Chalara ledaenu'n hawdd, ar ddillad, esgidiau neu gerbydau
- Mwy o wybodaeth am Chalara
Tyllwr Onnen Gwyrddfaen
- Mae Tyllwr Onnen Gwyrddfaen yn lladd coed o fewn 2 i 3 blynedd i bla
- Mae mewnforion coed, pren a phecynnu pren, yn golygu ei fod yn peri risg sylweddol i'n coetiroedd yng Nghymru
Symptomau
- Dail yn teneuo neu felynu
- Holltau 5 i 10cm o hyd yn y rhisgl
- Gnocell y coed yn tyllu i gael gwared a rhisgl i gyrraedd y chwilod
- Tyllau siâp - D, 3mm mewn diamedr, a gynhyrchwyd gan chwilod sy'n dod i'r amlwg
Achosion
- Chwilen Tyllwr Onnen Gwyrddfaen - Agrilus planipennis
- Larfau yn tyllu trwy'r rhisgl ac yn bwydo yn y meinweoedd sy’n cludo dŵr a maeth, gan greu twneli sydd yn y pen draw yn lladd y goeden
Rhagolygon a risg i Gymru
- Nid yw’r Tyllwr Onnen Gwyrddfaen yn bresennol yng Nghymru neu'r DU hyd yma
- Risg o fewnforio ar goed neu becynnau pren
- Ei ganfod yn gynnar yn anodd, nid oes unrhyw fesurau rheoli ar ôl ei sefydlu
- Mwy o wybodaeth am chwilod Tyllwr Onnen Gwyrddfaen
Dirywiad Difrifol Goed Derw
Mae Dirywiad Difrifol Goed Derw yn glefyd bacteriol sy'n effeithio coed derw Saesneg a Sesil aeddfed, fel arfer o leiaf 50 mlynedd oed, ond mae’r haint wedi ei gweld mewn coed iau gyda diamedr o 10-12cm.
Symptomau
- Darnau du yn wylo ar goesau a boncyffion
- Rhaniadau neu holltau yn y rhisgl ar y safleoedd sy’n gwaedu
- Briwiau a meinwe necrotig sy'n sail i'r pwyntiau gwaedu
- Iechyd Canopi yn ymddangos yn iawn yn y cyfnodau cynnar, ond yn teneuo wrth iechyd coed dirywio
Achosion
- Achosir gan facteria, ond efallai bod chwilen bren buprestid yn rhannol ar fai hefyd
Rhagolygon ar gyfer Cymru
- Mae Dirywiad Difrifol Goed Derw wedi ei ganfod yng Nghymru mewn o leiaf un lleoliad
- Mae coed sy'n cael eu heffeithio yn marw o fewn 4-5 mlynedd o ddatblygu symptomau. Mae’n ymddangos bod rhai coed yn gallu gwella ar ôl y clefyd
- Mwy o wybodaeth am chwilod Dirywiad Difrifol Goed Derw
'Eirin gwlanog Ffug' - Fastidiosa Xylella
Fastidiosa Xylella, a elwir hefyd yn 'eirin gwlanog ffug' yn glefyd sy'n cael ei achosi gan facteria sy'n effeithio ar ystod eang o blanhigion coediog a choed llydanddail.
Symptomau
- Mae symptomau'n amrywio, gan ddibynnu ar rywogaethau a thueddiad, ond maent yn cynnwys dail yn troi’n frown gelwir daily yn gwywo yn ogystal â’r canghennau
- Mae Xyllella yn gallu cyfuno gyda heintiau mwyaf difrifol i ladd neu styntio coed
Achosion
- Mae Xylella ymosod ar y system sylem sy'n cludo dŵr trwy blanhigion gan achosi symptomau sy'n amrywio o ddeilen losg i wywo coed a marwolaeth
- Yn naturiol caiff ei drosglwyddo gan bryfed sy’n bwydo ar hylif y sylem
Rhagolygon ar gyfer Gymru
- Heb ei ddarganfod eto yng Nghymru
- Effeithio coed olewydd a grawnwin yn Ne Ewrop
- Mwy o wybodaeth am chwilod Fastidiosa Xylella